Urolog Dr n. med. Krzysztof Szkarłat - Publikacje - Kamica

Kamica

W medycynie kamica nazywa się nieprawidłowy twór powstający w różnych przewodach i tkankach organizmu. Najczęściej kamica powstają w układzie moczowym, w drogach żółciowych, przewodach ślinowych, znacznie rzadziej w kanalikach łzowych lub żyłach.

O istnieniu kamicy moczowej wiedzieli już starożytni lekarze, bowiem choroba ta nękała ludzi od najdawniejszych czasów i to znacznie częściej niż obecnie. Kamienie pęcherza moczowego stwierdzono już w mumiach starożytnego Egiptu oraz w szczątkach Indian zmarłych w epoce prekolumbijskiej.

Powstanie kamieni jest procesem złożonym i zależy od wielu czynników takich jak : zaburzenie przemiany materii, utrudnienie odpływu moczu (powiększona prostata, wady wrodzone), stany zapalne, nadużywanie niektórych leków np. Vit. D i C oraz preparatów wapnia, spożywanie nadmiernych ilości soli i pokarmów zawierających białko i wapń, a zwłaszcza niewystarczające picie wody, soków i innych płynów.

W Polsce kamica moczowa występuje u około pół miliona mieszkańców i to zarówno u dorosłych jak i dzieci.

Objawem kamicy są często bóle i nawracające zakażenia dróg moczowych, dlatego w większości przypadków kamienie wymagają usunięcia. „Rozpuszczanie” kamieni możliwe jest jedynie w przypadku kamicy moczanowej. Stanowi ona jednak mniej niż 10% wszystkich przypadków kamicy. Stosowanie preparatów chemicznych i ziołowych bez znajomości składu chemicznego kamienia, poprzez zmianę odczynu (kwasowości) moczu, może doprowadzić nawet do zwiększenia rozmiarów złogu i uszkodzenia nerek. Dlatego w każdym przypadku kamicy konieczna jest konsultacja specjalisty.

Do niedawna jedyną drogą pozbycia się kamieni była poważna operacja lub bolesne zabiegi usuwania kamienia przez cewkę moczową. Od lat 80 tych XX wieku rozpoczęła się era „chirurgii mało inwazyjnej” lub pozaustrojowego kruszenia kamieni. Służą do tego fale wytwarzane przez specjalny generator ustawiony poza ciałem chorego. Są to wysokoenrgetyczne fale akustyczne, które odpowiednio wycelowane i skupione rozkruszają kamień na drobniejsze fragmenty, które następnie wydalane są z moczem. Metoda ta od pierwszych liter angielskich słów Extracorporeal Schock Wave Lithotripsy została nazwana skrótem ESWL. Oznacza to kruszenie kamieni falą wstrząsową generowaną pozaustrojowo, a więc zupełnie bez operacyjnie. W Polsce północnej jest kilka aparatów kruszących kamienie. Bardzo efektywny, nowoczesny i bezpieczny aparat umożliwiający wykonywanie zabiegów również u dzieci, funkcjonuje od 6 miesięcy w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie.

Inne metody usuwania kamieni polegają na wprowadzeniu do pęcherza, moczowodu lub nerki delikatnego sprzętu optycznego i pokruszeniu kamieni ultradzwiękami lub miniaturowym młotkiem pneumatycznym. Zabiegi te mimo ich „minimalnie inwazyjnego” charakteru, ze względu na możliwość wystąpienia bólu wykonywane są w znieczuleniu. Usunięcie kamienia z nerki określane jest terminem PCNL (Percutaneus Nephrolitholapaxy) co oznacza przezskórne (po nakłuciu nerki od strony pleców) kruszenie i wypłukanie kamienia. Zabiegi dokonywane w moczowodzie noszą nazwę URSL (Ureteroscopy and Lapaxy) – wziernikowanie moczowodu i usunięcie kamienia. Mianem Cystolithotrypsja nazywane jest kruszenie i usuwanie kamieni przez cewkę z pęcherza moczowego. Sprzęt potrzebny do wykonania tych zabiegów jest bardzo kosztowny, jednak okres rekonwalescencji po zabiegu skraca się tak znacznie, że często chory może opuścić szpital tego samego lub następnego dnia. Wymienione wyżej zabiegi, przez chorych często mylone są z laparoskopią, która jest zabiegiem dokonywanym wewnątrz jamy brzusznej. Metody tej do usuwania kamieni używa się tylko wyjątkowo, służy ona w urologii, do usuwania nerki, węzłów chłonnych lub podwiązywania żylaków powrózka nasiennego.

Mało inwazyjne metody leczenia kamicy dróg moczowych w nowoczesnym lecznictwie wyeliminowały prawie zupełnie klasyczne zabiegi z użyciem noża chirurgicznego. Na Oddziale Urologii, którym kieruję, operowanych z powodu kamicy jest nie więcej niż 5% chorych. Są to zwykle przypadki związane z towarzyszącymi kamicy wadami układu moczowego, których korekcja wyżej wymienionymi sposobami jest niemożliwa.

Mimo, że bardzo nowoczesne, wszystkie omówione metody leczą jedynie skutki „choroby kamiczej”. Niestety u większości chorych nadal nie umiemy z całą pewnością ustalić jej przyczyny. Dlatego tak ważną rzeczą u chorych na kamice dróg moczowych, jest jej zapobieganie.

Działania zapobiegawcze powinny być indywidualnie dobrane w zależności od płci, wieku chorego, a także od składu chemicznego kamienia. Najistotniejszym jednak czynnikiem jest zwiększone wypijanie płynów. Ich ilość powinna być taka, aby ciężar właściwy moczu oddanego po nocy do badania nie przekraczał 1015, a objętość oddanego przez dobę moczu przekraczała 2 litry. Wypijane płyny powinny być hipotoniczne, to znaczy z jak najmniejszą zawartością minerałów (zwłaszcza jonów wapnia). Ryzyko kamicy zmniejsza również prawidłowa masa ciała i ruch. Zapewnić należy także dobre opróżnianie pęcherza, które może być utrudnione u mężczyzn z chorobami prostaty.

„Ojciec medycyny” Hipokrates sformułował tzw. „przysięgę Hipokratesa”, powtarzaną przez absolwentów uczelni medycznych. Zabrania w niej wykonywania operacji u „ chorych na kamień”. Dzięki nowoczesnej aparaturze współczesny dobrze wyszkolony urolog nie musi już więc łamać tego przyrzeczenia.

Powr�t

2007-05-04